Sąd Najwyższy wróci w czwartek do pytań o sprawy kredytów walutowych

- Pierwszej prezes bardzo zależy na tym, ażeby ta uchwała zapadła jak najszybciej. Także podjęła ten temat po długim czasie, kiedy oczekiwano od SN rozstrzygnięć w tej mierze. Na pewno jest zdeterminowana do tego, aby te rozstrzygnięcia zapadły jak najszybciej - zapewniał jeszcze w maju rzecznik prasowy SN sędzia Aleksander Stępkowski.

Odroczenie sprawy

Wówczas jednak - po kilku godzinach niejawnego posiedzenia - nie rozstrzygnięto pytań I prezes SN, a sprawę zdecydowano się odroczyć. SN zwrócił się wtedy bowiem o stanowiska do: Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, prezesa Narodowego Banku Polskiego, Komisji Nadzoru Finansowego i Rzecznika Finansowego.

ZOBACZ: Decyzja ws. frankowiczów odroczona

Jak informowano, SN postanowił o zwróceniu się o stanowiska do tych pięciu organów "ze świadomością doniosłości zarówno społecznej, jak i gospodarczej, jakie jego decyzje będą miały dla Polaków". Stanowiska te wpływały do SN w ostatnich tygodniach.

Jak informowano jeszcze w maju, posiedzeniu Izby Cywilnej SN w tej sprawie przewodniczy prezes Manowska, a na sprawozdawcę wyznaczono sędzię Joannę Misztal-Konecką. Sprawa jest rozpatrywana niejawnie, ale zapowiadano również, że "ze względu na ogromne zainteresowanie opinii publicznej" tą sprawą ewentualna uchwała lub inne postanowienia w sprawie mogą być ogłaszane jawnie.

Wniosek Manowskiej

Wniosek, który prezes Manowska skierowała w końcu stycznia br. do rozstrzygnięcia przez skład całej Izby Cywilnej SN, obejmuje sześć pytań. Według SN odpowiedzi na te pytania powinny w kompleksowy sposób rozstrzygnąć najpoważniejsze kontrowersje, jakie ujawniły się na tle praktyki orzeczniczej w kwestii kredytów walutowych, w szczególności tzw. kredytów frankowych.

ZOBACZ: Kredyty frankowe. We wrześniu w PKO BP oferta ugód z kredytobiorcami

Pierwsze trzy pytania, którymi zajmie się SN, dotyczą rozstrzygnięcia wątpliwości co do sytuacji, w której istotne postanowienia umowy kredytu zostaną uznane za niedozwolone postanowienia, za tzw. klauzule abuzywne.

I prezes SN zapytała, czy w razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie wiąże konsumenta, możliwe jest przyjęcie, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów.

Kredyty indeksowane i denominowane

W razie przeczącej odpowiedzi na to pytanie Izba Cywilna będzie musiała się zająć kwestią, czy w razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej umowa może wiązać strony w pozostałym zakresie. Osobno rozpatrywana będzie kwestia kredytu indeksowanego, a osobno - kwestia kredytu denominowanego.

Kolejne trzy pytania odnoszą się do sytuacji, w której stwierdzona zostałaby nieważność lub bezskuteczność umowy.

Pierwsze z nich dotyczy tego, czy w przypadku konieczności zwrotu świadczeń należy stosować tzw. teorię salda, według której obowiązek zwrotu obciąża tylko tę stronę, która uzyskała większą korzyść, czy też teorię dwóch kondykcji, zgodnie z którą zwroty dokonywane są niezależnie przez dwie strony.

Roszczenia banku

I prezes SN zapytała również, czy termin przedawnienia się roszczeń banku, który udzielił kredytu, biegnie od momentu, w którym ten dokonał wypłaty.

Ostatnia kwestia dotyczy tego, czy w przypadku zwrotu nienależnych świadczeń jedna ze stron może domagać się tzw. wynagrodzenia za korzystanie ze środków pieniężnych, z których druga strona korzystała w czasie, kiedy umowa nie była jeszcze kwestionowana.

Pytania I prezes to nie pierwsze zagadnienia prawne odnoszące się do spraw kredytów frankowych, które trafiły na wokandę SN. Część z przedstawionych obecnie przez prezes Manowską zagadnień Izba Cywilna już rozstrzygała odpowiadając na pytania sądów, bądź Rzecznika Finansowego, choć w mniejszych składach - trzech lub siedmiu sędziów.

Pierwsza uchwała

W tym roku Izba Cywilna SN podjęła dwie uchwały odnoszące się do kwestii kredytów - 16 lutego i 7 maja. Pisemne uzasadnienia obu tych uchwał są już opublikowane na stronach sądu.

W pierwszej, lutowej uchwale, SN uznał, że w przypadku unieważnienia umowy o kredyt walutowy do rozliczenia banku i klienta ma zastosowanie tzw. zasada dwóch kondykcji, a nie przeciwstawiana jej teoria salda.

To oznacza, że każde roszczenie zarówno kredytobiorcy, jak i banku, o wydanie wzbogacenia należy traktować oddzielnie i niezależnie od drugiego. Z kolei zgodnie z teorią salda "w przypadku nieważnej umowy wzajemnej przedmiotem roszczenia restytucyjnego nie jest osobno każde ze spełnionych świadczeń, lecz jedynie nadwyżka wartości jednego z nich nad wartością drugiego".

Druga uchwała

W drugiej uchwale, podjętej w maju, podtrzymano tamte lutowe rozstrzygnięcia. Jednocześnie wynikało z niej, że bank może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna. Bezskuteczność staje się zaś definitywna, kiedy należycie poinformowany konsument nie wyraził zgody na abuzywne postanowienia lub sprzeciwił się skorzystaniu z ochrony przed nieważnością umowy.

Z kolei 29 kwietnia orzeczenie w sprawie frankowej odnoszące się do podobnych kwestii wydał Trybunał Sprawiedliwości UE. Uznał on m.in., że skutki stwierdzenia przez sąd istnienia nieuczciwego warunku w umowie dotyczącej kredytu indeksowanego we franku szwajcarskim podlegają przepisom prawa krajowego, przy czym kwestia utrzymywania się w mocy takiej umowy powinna być oceniana przez sąd krajowy.

Jak wskazywano, ewentualna uchwała podjęta przez całą izbę Sądu Najwyższego będzie miała moc zasady prawnej i zacznie obowiązywać zaraz po jej podjęciu.