Rzecznik TSUE: obniżając wiek emerytalny sędziów SN Polska naruszyła prawo Unii

Jego rekomendacja nie jest wiążąca dla składu orzekającego, ale z reguły ostateczne rozstrzygnięcie jest bardzo podobne do opinii. Jeszcze w ubiegłym roku TSUE przychylił się do wniosku Komisji Europejskiej o zawieszenie stosowania przepisów ws. obniżenia wieku przejścia w stan spoczynku sędziów Sądu Najwyższego i podjęcia wszelkich kroków, by przywrócić tych, którzy przez nowe prawodawstwo zmuszeni byli odejść.

Rzecznik Generalny TSUE uznał, że przepisy obniżające wiek emerytalny sędziów SN naruszyły zasadę nieusuwalności sędziowskiej, czyli art.19 unijnego traktatu,a prerogatywy Prezydenta polegające na przedłużaniu czynnej służby stwarzają wrażenie braku obiektywnej niezależności SN. pic.twitter.com/mOCJq8O9qt

— Dorota Bawolek (@DorotaBawolek) April 11, 2019

Polskie władze w ślad za tym zmieniły odpowiednio prawo. Na rozprawie KE argumentowała jednak, że nie jest pewne, czy ta nowe regulacje eliminują naruszenia prawa Unii. Prawnicy z Brukseli przekonywali ponadto, że z uwagi na znaczenie niezawisłości sędziowskiej w porządku prawnym Unii wciąż istnieje interes w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta.

Rzecznik generalny w swojej czwartkowej opinii stwierdził, że sporne przepisy "naruszają zasadę nieusuwalności sędziów", której przestrzeganie jest konieczne dla spełnienia wymogów skutecznej ochrony sądowej tak jak mówią o tym unijne traktaty.

- Sporne przepisy naruszają wymogi niezawisłości sędziowskiej, ponieważ mogą narazić Sąd Najwyższy i jego sędziów na ingerencję i naciski zewnętrzne ze strony Prezydenta RP w kontekście możliwości podwójnego przedłużenia ich czynnej służby, co podważa obiektywną niezależność tego sądu oraz wpływa na niezależność osądu sędziów i na ich rozstrzygnięcia - uznał rzecznik.

Sprawa w trybie pilnym

Ustawa o Sądzie Najwyższym weszła w życie w kwietniu 2018 r. Na jej mocy wiek przejścia w stan spoczynku sędziów SN został obniżony do 65 lat. Krytycy tych przepisów zarzucali rządzącym, że służą one do przeprowadzania czystki w Sądzie Najwyższym i usunięcia prezes tej instytucji Małgorzaty Gersdorf.

Przedłużenie możliwości orzekania było możliwe, ale konieczne było do tego oświadczenie o chęci dalszego zajmowania stanowiska i uzyskanie na to zgody głowy państwa. Komisja Europejska zaskarżyła te regulacje do Trybunału Sprawiedliwości jesienią ubiegłego roku po bezskutecznych próbach zmiany stanu prawnego w Polsce przy pomocy procedury przeciwnaruszeniowej.

Sprawa jest rozpatrywana w trybunie pilnym, dlatego już po kilku tygodniach sędziowie z Luksemburga zdecydowali o zawieszeniu przepisów.

Choć opinia rzecznika generalnego jest niekorzystna z punktu widzenia władz w Warszawie, nie przyjął on wszystkich argumentów Komisji. Jego zdaniem odrzucone powinny być zarzuty, których podstawą jest art. 47 unijnej karty praw podstawowych. Mówi on o tym, że każdy ma prawo do rozpatrzenia sprawy przez niezawisły sąd.

Tanczew ocenił jednocześnie, że uzasadnione są zarzuty oparte na art. 19 unijnego traktatu. Podkreślił przy tym, że nieusuwalność członków organu sądowniczego stanowi jedną z podstawowych gwarancji niezawisłości sędziowskiej. "Ochrona przed usunięciem z urzędu (nieusuwalność) jest bowiem podstawą i odzwierciedleniem niezawisłości sędziowskiej i oznacza, że sędziowie mogą być odwoływani, zawieszani, przenoszeni lub przenoszeni w stan spoczynku wyłącznie z powodów określonych w ustawie i przy zachowaniu ustanowionych w niej gwarancji" - podkreślił TSUE w swoim komunikacie.

"Sporne przepisy dotyczą 27 z 72 sędziów"

Rzecznik zaznaczył, że sędziowie powinni cieszyć się gwarancjami sprawowania urzędu do momentu obowiązkowego przejścia w stan spoczynku lub upływu ich kadencji. Dodał, że mogą podlegać zawieszeniu lub usunięciu z urzędu w indywidualnych przypadkach wyłącznie z powodu niezdolności do sprawowania urzędu lub zachowania nielicującego z powagą pełnionych funkcji.

Zdaniem Tanczewa wcześniejsze przejście w stan spoczynku powinno być możliwe jedynie na wniosek danego sędziego lub wynikać z przyczyn zdrowotnych, a jakiekolwiek zmiany w zakresie obowiązkowego wieku przejścia w stan spoczynku nie mogą mieć mocy wstecznej.

Rzecznik zwrócił uwagę, że sporne przepisy mają znaczący wpływ na skład Sądu Najwyższego, ponieważ dotyczą 27 z 72 sędziów. Jego zdaniem choć państwa członkowskie mają kompetencje w zakresie dostosowania wieku przechodzenia sędziów w stan spoczynku ze względu na zmiany społeczne i gospodarcze, to muszą to czynić bez uszczerbku dla niezawisłości i nieusuwalności sędziów.

Tanczew odrzucił argumenty Polski dotyczące ustawodawstwa innych krajów UE oraz przepisów regulujących funkcjonowanie samego Trybunału Sprawiedliwości. - Systemy innych państw członkowskich nie są porównywalne z sytuacją w Polsce, ponieważ obowiązują w innym kontekście prawnym, politycznym i społecznym - wskazał.

WIDEO: Adam Bodnar reaguje ws. prokurator Wrzosek. "Oczekiwałbym lojalności"