Rząd przyjął Konstytucję dla Nauki

"Rząd przyjął Konstytucję dla Nauki. Dziękuję całemu środowisku akademickiemu (również krytykom ustawy) za 2,5 roku twórczej współpracy" - napisał na Twitterze wicepremier, minister nauki i szkolnictwa wyższego Jarosław Gowin.

Rząd przyjął Konstytucję dla Nauki. Dziękuję całemu środowisku akademickiemu (również krytykom ustawy) za 2,5 roku twórczej współpracy.

— Jarosław Gowin (@Jaroslaw_Gowin) 20 marca 2018

Ustawa zgodnie z propozycją resortu nauki ma zacząć obowiązywać od 1 października 2018 r. Byłaby to pierwsza od ponad 12 lat całościowa reforma uczelni.

Wśród ważnych kierunkowych zmian zawartych w projekcie ustawy, nazywanej Konstytucją dla Nauki lub Ustawą 2.0, jest m.in. uzależnienie wielu możliwości uczelni (m.in. możliwości prowadzenia studiów o profilu ogólnoakademickim i nadawania stopni naukowych) od kategorii naukowych, jakie szkoła wyższa uzyska w prowadzonych dyscyplinach. Uczelnie (publiczne i niepubliczne) dzielić się będą na akademickie i zawodowe.

Dwie ścieżki uzyskania doktoratu 

Wedle proponowanych zapisów, organami publicznej szkoły wyższej, oprócz rektora i senatu, będzie również nowe gremium - rada uczelni, której większość stanowić mają osoby spoza tej placówki. Rektor zyska (kosztem gremiów kolegialnych, np. rad wydziałów) większą możliwość kształtowania polityki uczelni.

Po reformach uprawnienia do prowadzenia studiów i nadawania stopni naukowych będą przypisane uczelniom, a nie ich jednostkom organizacyjnym.

Jeśli ustawa wejdzie w życie, mają istnieć dwie ścieżki uzyskania doktoratu: szkoły doktorskie i ścieżka eksternistyczna tzw. z wolnej stopy. W szkołach doktorskich każdy doktorant będzie miał zapewnione stypendium naukowe, a szkoły nie będą miały formy niestacjonarnej. Przed doktorantami będą jednak stawiane większe wymagania - jeśli chodzi o jakość ich badań i publikacji.

Zmiana modelu finansowania szkolnictwa wyższego

MNiSW nie wycofuje się z habilitacji, choć - co zakłada projekt - nie będzie ona konieczna, by pracować na stanowisku profesora uczelni. Z przepisów zniknie też obecny dotąd limit 8 lat na zrobienie habilitacji po doktoracie. Łatwiejsza droga do habilitacji otworzy się przed osobami, które kierowały prestiżowymi grantami badawczymi o renomie międzynarodowej.

Projekt Ustawy 2.0 zawiera też przepisy dotyczące lustracji. Osoba, która pracowała w organach bezpieczeństwa, współpracowała z nimi lub odbywała w nim służbę między 1944 a 1990 r., nie będzie mogła otrzymać tytułu profesora. Nie będzie też mogła być rektorem, członkiem takich gremiów jak rada uczelni, kolegium elektorów, czy senat ani pełnić funkcji w ogólnopolskich instytucjach szkolnictwa wyższego i nauki.

Zmienić ma się również model finansowania szkolnictwa wyższego i nauki. Zgodnie z projektem środki na utrzymanie potencjału dydaktycznego (kształcenie studentów, utrzymanie uczelni, rozwój zawodowy kadry), oraz potencjału badawczego (m.in. prowadzenie działalności naukowej, zakup aparatury czy infrastruktury poniżej 500 tys. zł, studia doktorskie, komercjalizacja) przyznawane będą w postaci subwencji. A to oznacza, że uczelnie nie będą miały tych pieniędzy porozdzielanych odgórnie na osobne portfele. Będą mogły więc swobodniej niż dotąd decydować, na co konkretnie przeznaczą otrzymane środki.

Nietypowy tryb prac nad projektem ustawy

Środki kierowane będą do uczelni, a nie - jak dotąd - do jej jednostek organizacyjnych (np. wydziałów). Poza tym MNiSW proponuje w projekcie trzy duże programy - inicjatywy doskonałości. Przy rekrutacji na studia uczelnia będzie musiała podać pełen katalog i wysokość opłat, jakie musi ponieść w ramach studiów student. Projekt ustawy nie przewiduje dodatkowych opłat za studia stacjonarne na uczelniach publicznych.

Sam tryb prac nad projektem ustawy był nietypowy. MNiSW pod koniec maja 2016 r. zorganizowało konkurs. Trzy zwycięskie zespoły badawcze przygotowywały projekt założeń reform. Dokumenty te stały się potem punktem wyjścia do dyskusji w środowisku akademickim. Równocześnie ministerstwo powołało radę Narodowego Kongresu Nauki, w ramach której eksperci zastanawiali się nad kształtem reform. Rada NKN zorganizowała cykl konferencji w całej Polsce. Przedstawiciele nauki i uczelni mieli tam okazję dyskutować o tym, jak powinien zmienić się ich sektor. We wrześniu podczas Narodowego Kongresu Nauki przedstawiono pierwsza wersję projektu. W wyniku trwających kilka miesięcy konsultacji, do projektu wprowadzono jeszcze sporo zmian.

Jarosław Gowin planuje zorganizować wysłuchanie publiczne projektu.

PAP

WIDEO: Leśnicy protestują w Warszawie. W tle kondycja Lasów Państwowych