Islamiści łupią i niszczą cenne zabytki - od Mali po Afganistan

Malijski Tuareg, Ahmad Al-Faqi Al-Mahdi, zwany też Abu Turabem, jest pierwszym w historii Międzynarodowego Trybunału Karnego oskarżonym o niszczenie zabytków, co UNESCO uznało za zbrodnię wojenną. Al-Mahdi zamierza przyznać się do winy - podał w komunikacie haski trybunał.

 

Charge brought by the Prosecution against Ahmad AL FAQI AL MAHDI https://t.co/CjRS38lW8v pic.twitter.com/KXT2G9ku2s

— JFJustice (@JFJustice) 1 marca 2016

 

Pierwszy taki proces

 

Jest on także pierwszym oskarżonym odpowiadającym przed MTK za zbrodnie wojenne w Mali i pierwszym dżihadystą, który staje przez Trybunałem. Proces według sędziów potrwa kilka dni.

 

Dżihadyści w Timbuktu - nazywanym miastem 333 świętych - burzyli ich grobowce na oczach ludności. Al-Mahdi pomagał w niszczeniu dziewięciu mauzoleów i drzwi XV-wiecznego meczetu Sidi Jahia, budowli (z jednym wyjątkiem) z listy dziedzictwa kultury UNESCO. UNESCO od marca 2014 do lipca następnego roku odrestaurowało tam 14 mauzoleów.

 

W XIV i XV wieku Timbuktu na skrzyżowaniu karawanowych szlaków stało się opływającą w bogactwa saharyjską metropolią kupiecką, głośną także dzięki sufickim mędrcom i uczonym oraz manuskryptom poświęconym islamowi, historii, astronomii czy anatomii, przechowywanym w medresach i prywatnych bibliotekach.

 

 

Oskarżenie zarzuca Al-Mahdiemu przynależność do partyzantów Ansar ud-Din (Obrońców Wiary), którzy opanowali w 2012 roku północ Mali. Po niemal roku pokonała ich międzynarodowa koalicja z inicjatywy Francji. Al-Mahdiego aresztowano w 2014 roku.

 

Obrońcy Wiary zwerbowali go w charakterze eksperta muzułmańskiego prawa. Około 40-letni spokojny student Koranu został szefem "Hisbah" - policji obyczajowej i okazał się pozbawionym skrupułów żarliwym wykonawcą rozkazów.

 

Odrzucają kult wizerunków

 

Arcykonserwatywni sunnici - czy to saudyjscy wahabici, czy salafici (dla których inspiracją był wahabizm), lub afgańscy i pakistańscy talibowie - odrzucają kult wizerunków, stawiając na pierwszym miejscu czystość wiary, prostotę i surowość obyczajów. Samo sporządzanie wizerunków jest w ich oczach grzechem.

 

U korzeni tej fundamentalistycznej żarliwości leży też podział na wierzących we wstawiennictwo i tych, którzy uważają, że nie może być między Bogiem a człowiekiem pośrednika. Natomiast w ludowej wersji sufizmu, czyli muzułmańskiego mistycyzmu, którego adepci dążą do pozarozumowego poznania Boga, ważną rolę odgrywa odwiedzanie grobów świętych i mędrców.

 

W całej Afryce Północnej taki niezgodny z islamem kult cieszy się dużą popularnością, stąd też islamiści zajadle go atakują. W Algierii w latach 90. zniszczyli wiele grobowców marabutów - świątobliwych mężczyzn lub kobiet znanych z pobożności, ascetycznych praktyk, którym nierzadko przypisywano moc czynienia cudów.

 

Od wybuchu w 2011 roku rewolty przeciwko reżimowi Muammara Kadafiego, w Libii niszczono mauzolea. W sierpniu 2012 roku salafici i wahabici wysadzili w powietrze w Zalitanie najważniejsze z nich - mauzoleum ascety Al-Asmara z XV wieku. W 2013 roku pod mauzoleum z XVI w. na przedmieściu Trypolisu, w Tadżurze, podłożono i odpalono ładunek wybuchowy.

 

Ogromna zniszczenia w Syrii

 

Niszczenie zabytków i wizerunków towarzyszy islamistycznemu zapałowi na Bliskim Wschodzie. W samej Syrii zniszczono ponad 900 zabytków i stanowisk archeologicznych. Od 2011 roku robiły to także siły rządowe, które dopuściły się łupiestwa w Palmirze po odbiciu jej z rak dżihadystów - ocenia Stowarzyszenie na rzecz Ochrony Syryjskiej Archeologii (APSA). Duża część zniszczeń powstała w wyniku ostrzału artyleryjskiego przez wojsko; według UNESCO w Aleppo "dwie trzecie starego miasta zbombardowano i spalono".

 

Szczególnie ucierpiała Palmira, w której wysadzono m.in. częśćświątyni Szamin-Baala (pana niebios, dawcy światła i ciepła), jedną z kolumnad oraz kilka słynnych wież grobowych z lat 44-103. Budowane z piaskowca na planie kwadratu lub prostokąta, mają od 3 do 5 kondygnacji. Wewnątrz nich nisze grobowe - w niektórych do 300 - zamykano blokami kamienia z reliefowym wizerunkiem zmarłego i malowanymi na żywe kolory.

 

Niszczenie Palmiry, której zabytki w niepowtarzalną całość łączą grecko-rzymską technologię z wpływami perskimi i miejscową tradycją, UNESCO potępiło jako zbrodnię wojenną.

 

Państwo Islamskie nie oszczędziło też słynnych stanowisk archeologicznych w Syrii, takich jak Tell Ajaja - w miejscu jednego z głównych asyryjskich miast (Saddikanni) w obecnej prowincji Dajr az-Zaur, Tell Hariri - na miejscu semickiego miasta Mari, stanowiska w słynnej starożytnej Dura Europos nad Eufratem, czy seleukidzkiej Afamii (Apamea).

 

"Czystka kulturowa" w Iraki

 

W Iraku IS prowadzi metodyczną "czystkę kulturową", niszcząc zabytki starożytnej Mezopotamii, a część złupionych artefaktów sprzedaje na czarnym rynku dzieł sztuki i starożytności.

 

Filmy wyemitowane w 2015 roku wykazały, że bojownicy splądrowali muzeum w Mosulu, a kilofami lub wybuchowymi materiałami niszczyli archeologiczne stanowisko Nimrud (Kalh, biblijne Kalach w północnej Mezopotamii, 30 km od Mosulu) - perłę asyryjskiego imperium założonego w XIII wieku p.n.e. Oprócz asyryjskich skrzydlatych byków z Niniwy czy Kalhu, zniszczyli też posągi z partyjskiego miasta Hatra sprzed 2 tysiącleci.

 

Poniesione w Mosulu straty są najgorsze od czasu grabieży w kwietniu 2003 roku, w kilka dni po upadku Saddama Husajna, w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Bagdadzie. Łącznie w Bagdadzie i innych muzeach irackich skradziono co najmniej 15 tys. zabytków, z których odzyskano ponad 4 tys.

 

W marcu 2001 roku mułła Omar uznał olbrzymie posagi buddów w skałach doliny Bamianu w środkowym Afganistanie za obrażające islam i rozkazał ich zniszczenie. Demolowanie posągów wykutych w urwisku na wysokości 2500 m n.p.m. i liczących ponad 1500 lat trwało niemal miesiąc, ponieważ skała okazała się wyjątkowo odporna.

 

PAP

Czytaj więcej