NIK: ministerstwo finansów było nieskuteczne w przeciwdziałaniu VAT

"Dotychczasowe sposoby przeciwdziałania wyłudzaniu VAT-u na podstawie fikcyjnych faktur okazały się nieskuteczne. Nie pomaga nawet niezwykle trafne typowanie nieuczciwych podmiotów przez organy kontroli skarbowej. Należnych podatków nie udaje się odzyskać, luka podatkowa utrzymuje się na wysokim poziomie, a zamiast przestępców udaje się odnaleźć jedynie tzw. słupy" - podkreślono w opracowaniu raportu NIK.

 

"Izba wskazuje, że konieczne jest pilne wprowadzenie skojarzonych działań, wykorzystujących jednocześnie siłę różnych narzędzi, dobranych przez Ministra Finansów do specyfiki polskiego rynku" - dodano.

 

Pogorszenie skuteczności w poborze podatków

 

W latach 2013-2015 na szeroką skalę występowało zjawisko wprowadzania do obiegu gospodarczego faktur dokumentujących czynności fikcyjne, stanowiące poważne zagrożenie dla dochodów budżetu państwa. Nastąpiło pogorszenie skuteczności organów podatkowych w poborze podatków. Obniżała się relacja dochodów podatkowych do PKB: przez trzy kolejne lata kształtowała się poniżej 15 proc.

 

Rozmiar luki w podatku od towarów i usług utrzymywał się na poziomie wyższym niż unijna średnia. Według raportów Komisji Europejskiej w latach 2010-2013 luka wzrosła z 18 proc. do 27 proc. możliwych do osiągnięcia dochodów z VAT. W kolejnych latach nie udało się istotnie ograniczyć tego zjawiska. Utrzymująca się znacznych rozmiarów luka podatkowa świadczy o niewystarczającej efektywności polskiego systemu podatkowego i potrzebie wprowadzenia nowych rozwiązań, mających na celu ograniczenie oszustw podatkowych - wskazuje NIK.

 

Pomysły na unowocześnienie i usprawnienie

 

Skala zagrożeń, zdaniem NIK, uzasadnia potrzebę przeanalizowania możliwości wprowadzenia w Polsce np. obowiązku wystawiania faktur VAT za pośrednictwem serwera Ministerstwa Finansów (centralny rejestr faktur), publicznego rejestru rachunków bankowych podatników, ograniczenia możliwości rozliczeń kwartalnych w VAT, powszechnej standaryzacji ewidencji danych (dotyczących dokumentów, księgowań, płatności), dodania kolejnych przesłanek warunkujących wykreślenie podatnika z rejestru podatników VAT.

 

NIK sugeruje też rozważenie fakultatywnego split payment (dzielona płatność) lub możliwości stosowania rozwiązania dzielonej płatności jako przesłanki zwalniającej od odpowiedzialności solidarnej.

 

Jednocześnie NIK zaleca zastosowanie kompleksowych rozwiązań. "Potrzebne są zarówno nowe środki usprawniające pobór i egzekucję podatków, zmiany w organizacji służb zwalczających najpoważniejsze oszustwa podatkowe, jak i zmiany na płaszczyźnie regulacji karnych, zmierzające do zapewnienia realnej możliwości karania sprawców oszustw podatkowych" - czytamy.

 

"Działania organów rzetelne, ale nieskuteczne"

 

Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła skuteczność działań ministra finansów i podległych mu organów w zwalczaniu oszustw podatkowych przy pomocy fikcyjnych faktur, m.in. dlatego, że "nie zaproponował w kolejnych już modyfikacjach prawa podatkowego wystarczających regulacji i mechanizmów, które uszczelniłyby obowiązujący system".

 

Ponadto, podkreślono, "działania organów skarbowych, aczkolwiek rzetelne i trafne, w wykrywaniu oszustw były nieskuteczne i spóźnione bowiem nie ustalały faktycznych organizatorów oszustw podatkowych i nie wyegzekwowały wymierzonych podatków".

 

NIK zarzuca również, że "nastąpił gwałtowny wzrost zaległości w VAT, będący konsekwencją z jednej strony wzrostu kwot w wykrytych fakturach fikcyjnych, a z drugiej - niskiej skuteczności odzyskiwania wymierzonych podatków. Zaległości te na przestrzeni 1,5 roku wzrosły prawie trzykrotnie z około 5 do ponad 14 mld złotych".

 

PAP

Czytaj więcej