Pisanka - nie od zawsze jednoznaczny symbol Wielkanocy

Dzisiaj zupełnie w innym wymiarze postrzegamy pisanki, tylko w perspektywie estetycznej, to jeden z symboli - gadżetów tych świąt. Niegdyś te wszystkie symbole, rekwizyty miały o wiele głębsze znaczenie - mówi etnolog z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach dr Grzegorz Odoj.

 

- Po wprowadzeniu chrześcijaństwa w Polsce Kościół przez dwa wieki, przez 200 lat zabraniał spożywania jajek w okresie wielkanocnym, jako że był to wcześniej ważny rekwizyt służący praktykom o charakterze magicznym. Jajko było związane bezpośrednio z kultem solarnym. Kiedy w końcu Kościół zezwolił, aby jajko stało się integralnym elementem Świąt Wielkanocnych, to jednak należało je święcić. Do święcenia do VIII w. zanoszono tylko jajka, dopiero od VIII w. w Europie ustala się zwyczaj święcenia również innych pokarmów - dodał.

 

Najpierw czerwone, potem zielone

 

Początkowo jajka były tylko kraszone, czyli malowane na czerwono. Ten kolor symbolizuje krew - esencję życia, zwycięstwo, triumf. Potem malowano jajka również na zielono - kolorem symbolizującym odradzającą się przyrodę, życie, wychodzenie z zimowego letargu - oraz na żółto. To z kolei nawiązanie do symboliki solarnej, do słońca. Dopiero z czasem zaczęto stosować różne techniki zdobnicze.

 

- Jajko było więc symbolem odradzającej się przyrody, symbolem odradzającego się życia, a z czasem również symbolem zmartwychwstałego Chrystusa - twierdzi dr Odoj.

 

Zając i bogini płodności

 

Niejednoznacznym symbolem Wielkanocy jest też zając, który w niektórych regionach kraju przynosi dzieciom drobne upominki.

 

- Wszystko wskazuje na to, że ma to związek ze starogermańską boginią płodności Ostarą, która w wyobrażeniach ikonograficznych była ukazywana w otoczeniu kurek, ptactwa, ale również zajęcy, a w niektórych wyobrażeniach była ukazywana z głową zająca - podkreśla Odój.

 

- Zając w wielu społeczeństwach ma ciekawe znaczenie symboliczne, np. w kulturze staroegipskiej był posłańcem bogów. Ozyrys - bóg, który zmartwychwstał, odrodził się przyjmując postać zająca. Zając to symbol płodności, wiosny, ale też śmierci. Zajęcy się obawiano - funkcjonowały po stronie księżyca, utożsamiano je z czarnymi kotami, zadziwiały swoją nocną aktywnością- dodaje.

 

Czas skrajności

 

Jak mówił, wielkanocną symbolikę charakteryzuje właśnie wielowymiarowość.

 

- To czas skrajności - z jednej strony zabawa i radość, z drugiej smutek i śmierć, walka życia ze śmiercią, przemijanie i odradzanie siężycia. Wielowymiarowość towarzyszy większości symboli, które pojawiają się w tej oswojonej świątecznej przestrzeni - podsumował naukowiec.

 

PAP

Czytaj więcej